|
|||
|
|||
Αι νευροεπιστήμαι και η φιλοσοφία
ΜΠΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ Σ.Ι.
Καθηγητής Νευρολογίας ΑΠΘ
ΠΡΩΤΟΝ ΔΕ ΨΥΧΗΝ ΛΗΠΤΕΟΝ ΠΟΤΕΡΟΝ ΑΛΛΟ ΜΕΝ ΨΥΧΗ
ΑΛΛΟ ΔΕ ΨΥΧΗ ΕΙΝΑΙ
Πλωτίνος Εννεάς Ι, 2
Περίληψις
Αι Νευροεπιστήμαι ήδη από της αρχαιότητος ανεπτύχθησαν εντός του πνεύματος της επικρατούσης φιλοσοφικής ατμοσφαίρας, γεγονός το οποίον καθίσταται καταφανές κατά τους Ελληνιστικούς κυρίως χρόνους, ότε παραλλήλως προς τον Αριστοτελικόν στοχασμόν, συνεδέθησαν αύται εκδήλως μετά της νεοπλατωνικής, της επικουρείου και ιδίως μετά της στωϊκής περί του ανθρώπου διδασκαλίας. Εις την σχολήν της Αλεξανδρείας εγένετο η εμφανεστέρα εναρμόνισις της ιατρικής μετά της φιλοσοφίας, η οποία συνέβαλεν ουσιωδώς εις την διαμόρφωσιν του ιδεολογικού περιγράμματος των Νευροεπιστημών. Η σύνδεσις της φιλοσοφίας μετά της ιατρικής κατέστη έκτοτε άρρηκτος, δεδομένου ότι επεκράτει πλέον η αντίληψις ότι η ιατρική είναι δυνατόν να θεραπεύση τον πάσχοντα και να βελτιώση την ποιότητα της ζωής αυτού μόνον διά μέσου της φιλοσοφίας. Μεταξύ των επιφανών αλεξανδρινών ιατρών, ο Ηρόφιλος και ο Ερασίστρατος, οι οποίοι, διά της πληθώρας των ανατομικών και κλινικών παρατηρήσεών των, δύνανται δικαίως να χαρακτηρισθούν ως πατέρες των Νευροεπιστημών ήσαν βαθέως εμπεποτισμένοι, ο μεν πρώτος υπό της στωϊκής, ο δε δεύτερος υπό της επικουρείου διδασκαλίας. Ιδιαιτέρως ο Ερασίστρατος προέβαλεν, τόσον διά της διδασκαλίας του, όσον και διά της εφηρμοσμένης ασκήσεως της ιατρικής, τας επικουρείους απόψεις, συμφώνως προς τας οποίας το πνεύμα συνυφαίνεται μετά της σωματικής υποστάσεως του ανθρώπου προς διαμόρφωσιν του ψυχοσωματικού Είναι αυτού. Ο Γαληνός επίστευεν επίσης εις την ψυχοσωματικήν ενότητα του ανθρωπίνου προσώπου και εθεώρει ότι αι ψυχικαί παθήσεις δεν είναι ανεξάρτητοι των σωματικών, αλλά πολλάκις αποτελούν προέκτασιν αυτών. Εθεώρη ότι η έδρα της ψυχής ευρίσκεται εις το κοιλιακόν σύστημα του εγκεφάλου, ένθα ευρίσκεται και το κέντρον της νοήσεως. Εκ παραλλήλου εφήρμοζεν, κατά τρόπον μεθοδικόν, την ψυχοθεραπείαν, διά να αυξήση την ψυχικήν ισχύν και την λογικήν θεώρησιν και δι' αυτών τον αυτοέλεγχον του πάσχοντος. Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους αι νευροεπιστήμαι συνεδέθησαν μετά της ορθοδόξου χριστιανικής ανθρωπολογίας και εστράφησαν εκ της βασικής ερεύνης εις την προσπάθειαν της ψυχικής και πνευματικής αναβαθμίσεως του πάσχοντος ανθρώπου, ο οποίος αντιμετωπίζετο μετά ιδιαιτέρου σεβασμού και ιερότητος. Κατά τους νεωτέρους χρόνους αι καρτεσιαναί αρχαί ήσκησαν έντονον επιρροήν επί των νευροεπιστημών, εις τας οποίας η είσοδος εν συνεχεία της μαθηματικής σκέψεως επέτρεψεν τον ενστερνισμόν των αρχών της κυβερνητικής εις την ερμηνείαν της λειτουργικής εκφράσεως του ανθρωπίνου εγκεφάλου. Αι φαινομενολογικαί αρχαί του Hegel και ο λογισμός του Hebb συνέβαλον ουσιωδώς εν συνεχεία εις την διαμόρφωσιν του συγχρόνου περιγράμματος της Ψυχιατρικής και της Νευρολογίας, ετροφοδότησαν τας προσπαθείας αναπτύξεως προτύπων τεχνικής νοημοσύνης, ενώ επί των αρχών της φιλοσοφίας του Καντίου προσεπάθησαν να ανεύρουν θεωρητικόν έρεισμα αι υπέρ της ευθανασίας προβαλλόμεναι απόψεις, υπό συγχρόνων νευροεπιστημόνων. Κατά τα τελευταία έτη, αι αρχαί της υπαρξιακής φιλοσοφίας επηρέασαν την ψυχολογίαν και την ψυχιατρικήν, οδηγούσαι αυτάς τόσον εις την κατεύθυνσιν της υπαρξιακής ψυχολογίας όσον εις την καινοφανώς αναπτυχθείσαν αντιψυχιατρικήν. Η συνθετότης των νευρωνικών διεργασιών και η πολυπλοκότης των ψυχικών φαινομένων του ανθρώπου οδηγούν, παραλλήλως προς την βασικήν έρευναν, εις την αναπόφευκτον υιοθέτησιν φιλοσοφικών θέσων, διά των οποίων ολοκληρούται το θεωρητικόν περίγραμμα των νευροεπιστημών. Εγκέφαλος 2009, 46(1):5-20.
Λέξεις κλείδες: Φιλοσοφία, νευροεπιστήμαι, συνείδησις, ψυχοσωματική ενότης.
