|
|||
|
|||
Το φαινόμενο της συναισθησίας. Μια ανασκόπηση
ΚΟΥΤΣΟΥΡΑΚΗ Ε., ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ Ι., ΜΠΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ Σ.Ι.
Α' Νευρολογική Κλινική, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ,
Διευθυντής: Καθηγητής Στ.Ι. Μπαλογιάννης
Περίληψη
Ως συναισθησία ορίζουμε εκείνο το φαινόμενο κατά το οποίο έχουμε μια διασταύρωση των αισθήσεων, κατά τέτοιο τρόπο, ώστε με την εμφάνιση ενός ερεθίσματος να δημιουργούνται στο άτομο εντυπώσεις που κανονικά θα προερχόταν από άλλες αισθήσεις. Για παράδειγμα ένα συναισθητικό άτομο ακούγοντας έναν ήχο, αντιλαμβάνεται, εκτός από τον ήχο και ένα χρώμα ή μια εικόνα. Η συναισθησία παρουσιάζεται σε άτομα υγιή και αυτή καθ' αυτή δεν αποτελεί ένα αυστηρώς παθολογικό φαινόμενο. Πρόκειται για μια παρέκκλιση από τον φυσιολογικό δρόμο αντίληψης των αισθητηριακών ερεθισμάτων, που προκαλεί περισσότερο το επιστημονικό ενδιαφέρον παρά την ανησυχία.
Το φαινόμενο αυτό στους μη συναισθητικούς υπάρχει μόνο σαν μεταφορική έννοια. Λέμε, π.χ. για "ζεστό" ή "απαλό" χρώμα, για "μεταλλική" φωνή κ.λ.π. Για ένα συναισθητικό άτομο, προτάσεις όπως οι παραπάνω, δεν αποτελούν μεταφορές, αλλά μια πραγματικότητα της αντίληψής του.
Λέξεις κλειδιά: Συναισθησία, μνήμη, αντίληψη.
Ιστορία
Ο Πυθαγόρας (6ος αιώνας π.Χ.) είχε αναφερθεί σε μία πιθανή ενιαία ύπαρξη των αισθήσεων.
Ο John Lock (1632-1704) στο έργο του Essay concerning human understanding κάνει αναφορά σε κάποιον τυφλό ο οποίος αντιλαμβανόταν το άλικο χρώμα όπως τον ήχο μιας τρομπέτας. Η αναφορά μπορεί να μην συγκαταλέγεται με αυστηρότητα στο χώρο της συναισθησίας, αλλά εμπεριέχει το θέμα της ενότητας των αισθήσεων.
Η πρώτη ολοκληρωμένη περιγραφή ενός συναισθητικού ατόμου έγινε από τον Alexander R. Luria. Στην δεκαετία του 1920 ο Luria δέχθηκε για εξέταση έναν ρεπόρτερ μιας εφημερίδας της Μόσχας, που ονομαζόταν Solomon-Veniaminovich Shereshevsky και έμεινε γνωστός ως ο S. Παραπέμφθηκε στον Luria από τον διευθυντή της εφημερίδας στην οποία εργαζόταν. Ο διευθυντής είχε παρατηρήσει ότι ο S. δεν κρατούσε ποτέ σημειώσεις την ώρα που δινόταν οι πρωινές οδηγίες προς όλους τους ανταποκριτές. Κατηγόρησε τον S. για απροσεξία, αλλά ο τελευταίος ήταν σε θέση να επαναλάβει αυτολεξεί όλα τα λεγόμενα του διευθυντή του. Επίσης, ήταν αξιοπρόσεκτο ότι ο S. ανέφερε με την παραμικρή λεπτομέρεια γεγονότα που συνέβαιναν και προορίζονταν για δημοσίευση χωρίς την παραμικρή σημείωση. Όταν προσήλθε στον Luria ήταν αμήχανος και αναρωτιόταν για τον λόγο που θα έπρεπε να γίνει σ' αυτόν μια εξέταση μνήμης.
Ο S. ήταν περίπου στην ηλικία των τριάντα ετών, όταν πρωτοσυνάντησε τον Luria. Ο πατέρας του ήταν βιβλιοπώλης και η μητέρα του μια ηλικιωμένη και μορφωμένη εβραία.
Ο Luria έδωσε στον S. σειρές από λέξεις τις οποίες του ζήτησε να απομνημονεύσει και τις οποίες επανέλαβε με απόλυτη ακρίβεια. Ακολούθησαν αριθμοί με το ίδιο αποτέλεσμα. Ο Luria προχώρησε σε στοιχεία χωρίς νόημα όπως απλές συλλαβές. Δόθηκε μια μεγάλη σειρά με στοιχεία του περιοδικού συστήματος χωρίς ο S. να δυσκολευτεί στην απομνημόνευσή τους. Οι λίστες με τα στοιχεία που επρόκειτο να απομνημονευθούν γινόταν όλο και μεγαλύτερες κι αυτό που διαπιστώθηκε ήταν ότι ο S. δεν είχε ένα εμφανές όριο στον όγκο των πληροφοριών που μπορούσε να απομνημονεύσει.
Όχι μόνο η απομνημόνευση ήταν ασυνήθιστη, αλλά και η διάρκεια συγκράτησης.
Για παράδειγμα με την παρακάτω εξίσωση ο S. ασχολήθηκε για επτά λεπτά και ήταν σε θέση να τη θυμάται χρόνια αργότερα.
Αυτό που αποκαλύφθηκε για τον S. ήταν ότι το κάθε εξωτερικό ερέθισμα (λέξη, ήχος, αριθμός κ.λ.π.) προκαλούσε μέσα του την ανάδυση ζωηρότατων εικόνων. Όταν π.χ. ο S. συνάντησε τον Vygotsky του είπε: "Πόσο κίτρινη και εύθρυπτη είναι η φωνή σας."
Οι εικόνες που αναδυόταν στον S. ήταν ζωηρότατες και ήταν όχι απλώς εύκολο, αλλά αναπόφευκτο γι' αυτόν το να τις συνδυάζει και να θυμάται το οτιδήποτε ερχόταν στο πεδίο αντίληψής του.
Όμως αυτό το χάρισμα δεν ήταν άμοιρο δυσάρεστων συνεπειών.
Έλεγε ο ίδιος: "Όταν οι άλλοι διαβάζουν ένα κείμενο σκέφτονται, εγώ βλέπω." Όταν ο S. διάβαζε, τότε ζωηρότατες εικόνες σχηματιζόταν μέσα του, τόσο που στο τέλος να βρίσκεται σε έναν αγώνα προκειμένου να χαλιναγωγήσει αυτή την πανδαισία των εικόνων. Υπήρχε κάποιο πρόβλημα μέσα του στο να διαχωρίζει το ουσιαστικό από το επουσιώδες σε ένα κείμενο, αφού η κάθε λέξη γεννούσε μέσα του και μια εικόνα.
Προβλήματα αντιμετώπιζε και με την ερμηνεία των συνωνύμων. Για τον S. η διαφορετική ακουστική χροιά των λέξεων προκαλούσε τη δημιουργία διαφορετικών εικόνων μέσα του και θα έπρεπε να σκεφτεί προκειμένου να οδηγηθεί στο συμπέρασμα που θεωρείται δεδομένο.
Είχε, επίσης, δυσκολίες στην ανάγνωση της ποίησης και γενικότερα στην κατανόηση των μεταφορών στον γραπτό και στον προφορικό λόγο.
Τελικά ο S. έγινε ένας επαγγελματίας μνήμων, δίνοντας παραστάσεις σε τσίρκο και άφηνε κατάπληκτους τους θεατές με τις λίστες των εκατοντάδων λέξεων, αριθμών, συλλαβών που μπορούσε να απομνημονεύσει σε λίγη ώρα1.
O Alexander Nikolayevich Scriabin (1872-1915) ήταν μουσικοσυνθέτης ο οποίος ήταν συναισθητικός, κάτι που επηρέασε την εργασία του. Γεννήθηκε σε μια αριστοκρατική οικογένεια στη Μόσχα. Η μητέρα του ήταν πιανίστρια. Σε μικρή ηλικία σπούδασε πιάνο και έγινε ένας διακεκριμένος πιανίστας. Αργότερα, ως συνθέτης ασχολήθηκε με ασυνήθιστες μελωδίες και ύφος για την εποχή του.
Θεωρείται ένας από τους περίοπτους συναισθητικούς στο χώρο της μουσικής. Η συναισθητική του εμπειρία και ο τρόπος με τον οποίο την εξέφραζε προξένησαν την περιέργεια σε σημείο που να υπάρξει αμφισβήτηση της ψυχικής του υγείας2. Η μορφή της συναισθησίας που βίωνε ήταν του τύπου της ήχος–>χρώμα, δηλαδή της έγχρωμης ακοής (colored hearing). Στην παρουσίαση του έργου του Προμηθέας, το ποίημα της φωτιάς χρησιμοποίησε ένα όργανο που παρήγαγε φωτεινά χρώματα (color organ) τα οποία αντιστοιχούσαν στα χρώματα που αντιλαμβανόταν ο ίδιος στο άκουσμα των διαφόρων ήχων των μουσικών οργάνων. Ο Scriabin ήθελε να δείξει στους ακροατές του το πώς αντιλαμβανόταν ο ίδιος τον ήχο, καθώς και ένα ολοκληρωμένο μουσικό έργο μέσα από τον άρρηκτο δεσμό ήχου και χρώματος.
Είχε φτιάξει πίνακες στους οποίους έκανε αναφορά στο πώς αντιλαμβανόταν τις διάφορες μουσικές νότες, αντιστοιχώντας μ' αυτόν τον τρόπο τον ήχο από διάφορες νότες στα χρώματα που συναισθητικά αντιλαμβανόταν.
Ο Olivier Messiaen (1908-1992) γεννήθηκε στο Avignon και μεγάλωσε κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου στο Grenoble με τη μητέρα του, την ποιήτρια Cecile Savage. Ξεκίνησε τα μαθήματα αρμονίας στην ηλικία των 10 ετών για να εξελιχθεί αργότερα σε συνθέτη.
Συναισθητικές εμπειρίες ομολογεί ο ίδιος:
Όταν ακούω μουσική, καθώς κι όταν τη διαβάζω, βλέπω με το μάτι του μυαλού μου χρώματα να κινούνται μαζί με τη μουσική. Τα χρώματα είναι ζωηρά και πολλές φορές μπορώ να προσδιορίζω το πώς αυτά συσχετίζονται ακριβώς με τις νότες στη παρτιτούρα.
Προφανώς, θα υπάρχει κάποιος που θα μπορεί επιστημονικά ν' αποδείξει αυτή τη σχέση, αλλά όχι εγώ3.
Όταν ρωτήθηκε σχετικά με το αν βλέπει τα χρώματα ή τα φαντάζεται απάντησε ότι τα έβλεπε εσωτερικά. Δεν ήταν προϊόντα της φαντασίας, αλλά μια εσωτερική πραγματικότητα. Πολλές φορές, οι συνθέσεις του γινόταν αναλόγως της συμφωνίας των χρωμάτων που αναδυόταν από τον ήχο. Για παράδειγμα, μια σύνθεσή του ήταν με τέτοιον τρόπο φτιαγμένη, ώστε τα χρώματα που ο Messiaen αντιλαμβανόταν αντιστοιχούσαν στα χρώματα ανατολής και ηλιοβασιλέματος.
Ταξινόμηση
Η συναισθησία μπορεί να είναι συγγενής. Στην προκειμένη περίπτωση το συναισθητικό άτομο εκδηλώνει την ιδιότητά του από την πρώιμη παιδική ηλικία.
Στην επίκτητη συναισθησία, έχουμε την εμφάνιση του φαινομένου ως απότοκο βλάβης του ΚΝΣ4.
Με βάση τον τύπο των αισθήσεων που εμπλέκονται έχουμε έναν ακόμη διαχωρισμό.
Η συναισθησία που εμπλέκει δύο τύπους αισθήσεων και αυτή που εμπλέκει περισσότερους. Η πρώτη περίπτωση είναι η συχνότερη και αφορά τύπους συναισθησίας όπως της πρόκλησης οπτικής αντιλήψεως από ακουστικό ερέθισμα, χρώματος από λέξεις ή γράμματα κ.ά.
Η δεύτερη εμπλέκει περισσότερες του ενός τύπους αισθήσεων προκαλούμενων από ένα ερέθισμα.
Γενικά χαρακτηριστικά της συναισθησίας
Η συναισθησία προκαλείται αυθόρμητα χωρίς την καταβολή συνειδητής προσπάθειας από μέρους του συναισθητικού ατόμου.
Η συναισθησία αποτελεί μια εσωτερική πραγματικότητα ενώ κάποιες φορές μπορεί να είναι προβαλλόμενη. Οι συναισθητικοί, στην πλειοψηφία τους, βιώνουν την εμπειρία τους ως ένα είδος εσωτερικής αντίληψης (associators). Οι ίδιοι δηλώνουν ότι αντιλαμβάνονται την δεύτερη αίσθηση "μέσα στο μυαλό τους".
Κάποιοι από τους συναισθητικούς βλέπουν το χρώμα που προκύπτει, σε μικρή απόσταση από το ερέθισμα π.χ. έναν αριθμό (projectors).
Η συναισθησία έχει ως επί το πλείστον σταθερό χαρακτήρα. Ένα συγκεκριμένο ερέθισμα προκαλεί μια επίσης συγκεκριμένη αντίληψη. Για παράδειγμα, όταν ένα αριθμός προκαλεί την εμφάνιση ενός χρώματος, τότε το ίδιο χρώμα θα γίνεται αντιληπτό με την εμφάνιση του ίδιου αριθμού με την πάροδο του χρόνου.
Η συναισθησία έχει μονόδρομο χαρακτήρα. Για παράδειγμα μια λέξη μπορεί να προκαλεί την αντίληψη ενός χρώματος, αλλά το ίδιο χρώμα δεν προκαλεί την αντίληψη της λέξης. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι η συναισθητική εμπειρία που δημιουργείται με εξωτερικό ερέθισμα έναν αριθμό και οδηγεί στην αντίληψη ενός χρώματος μπορεί να έχει αμφίδρομο χαρακτήρα5,6.
Σε ό,τι αφορά τον συνδυασμό εξωτερικού ερεθίσματος και της αίσθησης ή των αισθήσεων που δημιουργούνται έχουμε πολλές περιπτώσεις.
Η συχνότερη μορφή είναι αυτή που με ακουστικό ερέθισμα προκαλείται αντίληψη χρώματος. Στην προκειμένη περίπτωση, διάφοροι ήχοι, αριθμοί ή λέξεις προκαλούν την αντίληψη χρωμάτων.
Αντίληψη χρωμάτων και εικόνων μπορεί να προκαλείται από την ανάγνωση λέξεων ή αριθμών. Η οπτική αντίληψη βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον συλλαβισμό των λέξεων ή των αριθμών.
Μια άλλη μορφή συναισθησίας είναι αυτή που λαμβάνει χώρα με ερέθισμα μια λέξη που προκαλεί γευστική αντίληψη. Σ' αυτόν τον τύπο, το συναισθητικό φαινόμενο λαμβάνει χώρα μόνο κατά το άκουσμα των λέξεων, όχι όμως και των υπόλοιπων ήχων. Η συναισθητική αντίληψη μπορεί να προκαλείται από το άκουσμα, την ανάγνωση καθώς και τον εσωτερικό λόγο.
Στον σωματοαισθητικό τύπο έχουμε την πρόκληση απτικής αίσθησης κατά την διάρκεια της παρακολούθησης άλλου ατόμου το οποίο υφίσταται απτικό ερέθισμα. Ο τύπος, αυτός, λαμβάνει κατοπτρικό χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει ότι όταν το συναισθητικό άτομο παρακολουθεί έναν άνθρωπο που δέχεται απτικό ερέθισμα στο αριστερό του χέρι, τότε η συναισθησία αφορά το δεξί χέρι του συναισθητικού7.
Λιγότερο συχνοί τύποι είναι εκείνοι στους οποίους ένα γευστικό, οσφρητικό ή ένα απτικό ερέθισμα προκαλεί αντίληψη θερμού ή ψυχρού ή όταν ο πόνος έχει ως αποτέλεσμα αντίληψη χρώματος ή μια μουσική νότα να προκαλεί την αντίληψη γεύσης.
Νευροβιολογικό υπόβαθρο
Ο γενετικός παράγοντας στην εμφάνιση της συναισθησίας έχει επισημανθεί από διάφορους ερευνητές8-10. Οι Baron-Cohen έφτασαν στο συμπέρασμα ότι η συναισθησία είναι ένα φαινόμενο που συνδέεται με το Χ χρωμόσωμα. Υπάρχουν περιπτώσεις μονοζυγωτικών διδύμων στους οποίους η εμφάνιση της συναισθησίας λαμβάνει χώρα σε έναν από τους διδύμους11. Στην προκειμένη περίπτωση η ερμηνεία προέρχεται από τη απενεργοποίηση του υπευθύνου για τη συναισθησία γονιδίου στο χρωμόσωμα Χ. Η απενεργοποίηση του χρωμοσώματος Χ έχει προταθεί για την ερμηνεία αρκετών περιπτώσεων διαφορετικού φαινότυπου σε μονωογενείς διδύμους12,13. Στην περίπτωση που η απενεργοποίηση του χρωμοσώματος Χ συμβεί μετά τον σχηματισμό των διδύμων, τότε μια κατάσταση που συνδέεται με το χρωμόσωμα Χ θα εμφανιστεί μόνον σε έναν από τους δύο, αυτόν στον οποίο δεν έχει γίνει η απενεργοποίηση.
Προσπαθώντας να διερευνήσουμε τη βιολογική βάση της συναισθησίας θα ήταν χρήσιμο αρχικά να εξετάσουμε φαινόμενα με τα οποία μοιάζει ή γενικότερα καταστάσεις στις οποίες συναντούμε συναισθητικά βιώματα. Αυτά περιλαμβάνουν:
Οι συναισθητικοί παρουσιάζουν μνημονικές επαναφορές που μοιάζουν με αυτές που εμφανίζονται σε άτομα που κάνουν χρήση LSD όπως επίσης και μία τάση προς συγκεκριμενοποίηση, ελαττωμένη παραγωγικότητα στην καθημερινή πράξη, έντονη συναισθηματικότητα, ζωηρότητα των στοιχείων που αντιλαμβάνονται και ζωηρή μνήμη των ψευδαισθητικών εμπειριών. Τα στοιχεία που έχουμε από τη μελέτη των μηχανισμών μέσω των οποίων δρα το LSD υποδεικνύουν καταστολή των φλοιο-φλοιϊκών συνδέσεων με συνοδό διέγερση άμεσων προσαγωγών οδών από υποφλοιώδη κέντρα. Η αντισεροτονινεργική δράση του συνδέεται με το ότι καθιστά το φλοιό λιγότερο ευαίσθητο στην ενίσχυση (διέγερση) με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αναστείλει την άμεση απάντηση σε εξωτερικές διεγέρσεις.
Αναστολή μόνο των διεγερτικών υποδοχέων έχει καταδειχθεί στα σύνδρομα διαταραχών συμπεριφοράς που σχετίζονται με τη σεροτονίνη. Αύξηση της ντοπαμίνης σαν απάντηση στα ελαττωμένα επίπεδα σεροτονίνης επίσης εμπλέκεται. Υπέρ της θεωρίας που αναφέρεται στην ελαττωμένη φλοιϊκή λειτουργία αναφορικά με την αιτιολογία των συναισθητικών φαινομένων αποτελεί σειρά εργασιών που αναφέρουν την παρουσία ψευδαισθησιών ως αποτέλεσμα ελαττωμένης αιματικής ροής στο φλοιό, η οποία συνδέεται άμεσα με το μεταβολισμό των νευρικών κυττάρων. Επίσης στη μελέτη των συναισθητικών φαινομένων αναφέρεται ελαττωμένη φλοιϊκή αιματική ροή. Η αρνητική δράση των αυξημένων επιπέδων σεροτονίνης στη διαδικασία της μάθησης, της σταθεροποίησης μνημονικών στοιχείων, στην ανάκληση ονείρων και στη μυθιστορηματική παρουσίαση στόχων ίσως συμμετέχει στην υπερμνησία των συναισθητικών.
Η ζωηρότητα αλλά και η εύκολη ανάκληση των συναισθητικών αντιλήψεων είναι ιδιότητες που συναντούμε και σε πολλούς τύπους υπερμνησίας όπου δεν υπάρχει σημασιολογική ή συναισθηματική επένδυση των αναμνήσεων αλλά απλώς γρήγορη ανάκληση των μνημονικών στοιχείων και μάλιστα στην αρχική τους μορφή.
Η σχέση μεταξύ συναισθητικών και υπερμνησικών βιωμάτων περιγράφεται πολύ χαρακτηριστικά στην περίπτωση του S. από τον Luria. Ο συγκεκριμένος άνθρωπος μετέφραζε τους ήχους σε σχήματα, γεύση, αφή και χρώμα και μπορούσε να "δει" κάθε ήχο που αναφερόταν τόσο στη μητρική του γλώσσα αλλά και σε οποιαδήποτε άλλη, άγνωστη σ' αυτόν. Αυτό που έπρεπε να θυμηθεί μετατρεπόταν σε οπτική εικόνα τέτοιας διάρκειας που μπορούσε να την ανακαλέσει και πολλά χρόνια μετά την αρχική εγχάραξη. Τόσο εξειδικευμένη ήταν αυτή του η ικανότητα ώστε οι ίδιες διεγέρσεις μπορούσαν να παράγουν αμετάβλητα τις ίδιες συναισθηματικές απαντήσεις αν και η συναισθητική εμπειρία παρουσιαζόταν πάντα μετά την ανάκληση.
Η συσχέτιση των καταστάσεων αυτών με τις ψευδαισθήσεις δεν είναι άτοπη. Από τη μελέτη του εγκεφάλου κατόπιν εφαρμογής ηλεκτρικών διεγέρσεων, τη μελέτη συμπλόκων εστιακών επιληπτικών κρίσεων και την παρατήρηση ασθενών με εστιακή εγκεφαλική βλάβη είναι προφανές ότι ο πρωτογενής υποδεκτικός φλοιός έχει περιορισμένο ρόλο στις νοητικές διεργασίες. Οι ψευδαισθήσεις που προέρχονται από αυτές τις περιοχές είναι ακατέργαστες και μη σχηματοποιημένες ενώ αυτές που προέρχονται από τις συνειρμικές περιοχές είναι πιο οργανωμένες. Είναι σημαντικό ότι η "αύρα" της κροταφο-λιμβικής επιληψίας παρουσιάζει αισθητηριακά στοιχεία από την όσφρηση, τη γεύση, την όραση, την ακοή καθώς και μνημονικά και συναισθηματικά στοιχεία.
Όπως κατέδειξε ο Geschwind οι πρωτογενείς υποδεκτικές περιοχές δεν έχουν άμεσες συνδέσεις με άλλες φλοιϊκές περιοχές αλλά δημιουργούν τέτοιες μέσω των συνειρμικών παρακείμενων περιοχών. Αυτές στη συνέχεια προβάλουν στον κροταφικό λοβό και στο λιμβικό σύστημα. Διέγερση των συνειρμικών περιοχών ή των κροταφο-λιμβικών τους απολήξεων οδηγούν σε σχηματοποιημένες ψευδαισθήσεις που γίνονται αντιληπτές και σε βλάβη των πρωτογενών υποδεκτικών φλοιϊκών περιοχών καθώς η συνειρμική περιοχή απελευθερώνεται από τη φυσιολογική κεντρομόλο είσοδο πληροφοριών από τον πρωτογενή αισθητικό φλοιό. Αυτή η "απελευθέρωση" εξηγεί τη σχιζοφυσιολογία του MacLean, τη διαφορά ανάμεσα σ' αυτά που αισθανόμαστε και αυτά που ξέρουμε και την ικανότητα να γνωρίζουμε τι είναι πραγματικό και τι φανταστικό. Όταν αυτή η ισορροπία χαθεί το άτομο οδηγείται στην ψευδαίσθηση. Η συναισθητική αντίληψη φαίνεται ότι σχετίζεται με την καταστολή των φλοιο-φλοιϊκών συνδέσεων που επιτρέπει ακατέργαστες αισθητικο-αισθητηριακές αντιλήψεις (π.χ. συναισθησία, ιδεατές εικόνες, ψευδαισθήσεις) να συνδέονται άμεσα.
Σε ό,τι αφορά τον σωματοαισθητικό τύπο, κατά μία εξήγηση το συναισθητικό φαινόμενο αναπτύσσεται λόγω επίτασης ενός φυσιολογικού μηχανισμού. Οι πρώτες μελέτες αφορούσαν πιθήκους, στους οποίους διαπιστώθηκε μια ενεργοποίηση της προκινητικής περιοχής του εγκεφάλου κατά την παρακολούθηση κάποιου άλλου έμβιου όντος (πιθήκου, ανθρώπου) που πραγματοποιούσε κινήσεις συλλήψεως. Το φαινόμενο δεν παρατηρήθηκε στην περίπτωση που τις κινήσεις συλλήψεως τις πραγματοποιούσε ένα ρομπότ14.
Τέτοια κατοπτρικά συστήματα στον ανθρώπινο εγκέφαλο βρέθηκε ότι υπάρχουν αρκετά και αφορούν τον πόνο ή την αφή15. Η ενεργοποίηση της κάθε περιοχής σε τέτοιες περιπτώσεις γίνεται σε τέτοιο βαθμό που σε μη συναισθητικά άτομα να μην γίνεται συνειδητή.
Άλλη εξήγηση προτείνει την ύπαρξη συνδέσεων μεταξύ οπτικών και σωματοαισθητικών περιοχών που είναι μοναδικές σε συναισθητικά άτομα.
Τέλος, μια ακόμα εξήγηση προτείνει την ενεργοποίηση μιας περιοχής του βρεγματικού λοβού, ιδιαιτέρως της διαβρεγμάτιας έλικας, η οποία ενεργοποιείται τόσο σε απτικά όσο και σε οπτικά ερεθίσματα. Η ενεργοποίηση της περιοχής αυτής γίνεται και πάλι σε μεγαλύτερο βαθμό σε συναισθητικά άτομα.
Το πού μπορεί να βρίσκεται μία φυσιολογική παραλλαγή της εγκεφαλικής δραστηριότητας και πού αρχίζει η ψύχωση είναι πολύ δύσκολο κανείς να πει και χρήζει εκτίμησης και αντιμετώπισης από τους ειδικούς του χώρου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
